قارچ گانودرما (Ganoderma lucidum)، قارچی یک‌ساله از تیره تابان‌پوستان و از گونه قارچ های قرمز است. همه قارچ های قرمز سمی نیستند. این قارچ یکی از کاملترین مواد غذایی در جهان است که ارزش تغذیه ای و درمانی بسیاری دارد. این قارچ در طب سنتی چین و ژاپن از ۴۰۰۰ سال پیش مورد استفاده قرار می‌گرفته؛ امروزه به عنوان یک داروی معجزه آسا برای بسیاری از بیماری‌ها در سراسر دنیا شناخته شده و مورد توجه قرار گرفته است.
از جمله بیماریهایی که با قارچ گانودرما درمان میشوند میتوان به میگرن و سردرد، فشار خون بالا، آرتروز، برونشیت، آسم، بی اشتهایی، هموروئید گاستریت، هیپر کلسترولمی، نفریت، دیسمنوره، یبوست، لوپوس اریتماتوز (نوعی بیماری پوستی)، هپاتیت، لکوپوئین (کاهش تعداد گلبول‌های سفید در گردش خون)، مشکلات قلبی عروقی و سرطان اشاره کرد.
این قارچ بو و طعم دلپذیری نداشته و خام آن قابل مصرف نیست. در کشورهای مختلف به غیر از چین ژاپن و کره این قارچ به صورت ترکیب با سایر مواد غذایی یا به صورت دم کرده با سایر نوشیدنی ها به خصوص قهوه مورد استفاده قرار می‌گیرد. محصولات تجاری قارچ گانودرما به صورت های مختلفی مانند پودر، مکمل غذایی و چای تولید میشود. از قسمت های میسلیوم ، اسپور و میوه قارچ گانودرما برای تولید محصولات تجاری استفاده میشود.
همانطور که گفته شد، قارچ گانودرما نوعی قارچ دارویی است که دارای اثرات ضد تومور، ضد التهابی، سیستم ایمنی، آنتی اکسیدان و دیگر صفات بیولوژیکی است که به عنوان داروی گیاهی برای مبارزه با انواع بیماری ها استفاده میشود. علاوه بر این، قارچ گانودرما در مشارکت با برخی فعالیت های بدن به بهبود سلامت افراد کمک میکند و فعالیت هایی نظیر کنترل سطح قند خون، مدولاسیون سیستم ایمنی بدن، توانایی جلوگیری از آسیب به کبد (hepatoprotection) و باکتریوستاز .
مطالعات اخیر در مورد قارچ گانودرما فعالیت های بیولوژیکی زیادی را در میان انواع مختلف قارچ اشاره کرده است، فعالیت هایی از جمله اثرات ضد تومور، ضد التهاب، hepatoprotection، ضد میکروبی، کاهش فشار خون، ضد دیابت و اثرات hypolipodemic (گروه مختلفی از داروها که در درمان میزان بالای چربی ها مانند کلسترول استفاده می شود) .
روش کاشت قارچ گانودرما در ایران
قارچ های گانودرما لوسیدوم با شرایط آب و هوایی ایران سازگار هستند و در صورت فراهم کردن شرایط مناسب رشد (دمای محیط، مواد غذایی، اکسیژن مناسب، غلظت یون کلسیم و غیره) قادر به رشد در محیط های کوچک بوده و بنابراین امکان درآمدزایی از پرورش این قارچ وجود دارد. از نظر شرایط آب و هوایی برای رشد این قارچ تابستان بدلیل داشتن دمای بالا فصل مناسبی برای پرورش قارچ گانودرما است. روشهای متنوعی برای کشت قارچ گانودرما بررسی شده است و در بین آن ها استفاده از میسلیوم های اولیه و بارور شده قارچ در کیفیت پرورش آن موثرتر بوده است.
پرورش قارچ گانودرما
برای کاشت قارچ گانودرما در ابتدا بایدکیسه هایی (۱۸ در ۲۵ سانتیمتر) پر از کاه بهداشتی و تمیز (پلی پروپیلن) تهیه کنید. استریل بودن کاه باعث جلوگیری از بروز بیماری‌ها و رشد ترکیبات سمی در محیط کشت میشود. به جای استفاده از کاه برای کاشت قارچ می توان درون کیسه ها از خاک اره به علاوه ۱۰% سبوس برنج و ۳% آهک استفاده کرد. در زمان اضافه کردن سبوس به محتویات کیسه باید به میزان رطوبت آن توجه داشته باشیم زیرا که رطوبت برای رشد این قارچ ضروری است.
علاوه بر سبوس گندم باید کلسیم فسفات و کلسیم کربنات هم به آن افزوده شود. در طول پرورش قارچ کیسه ها در تاریکی و در دمای ۲۵ درجه سانتیگراد نگهداری میشوند و سپس به اتاق کشت با دمای ۲۵ تا ۳۲ درجه سانتیگراد (همراه با دی اکسید کربن بالا)، رطوبت بین ۸۵ تا ۹۵ درصد و روشنایی ۲۵۰ تا ۳۵۰ لوکس (واحد اندازه گیری روشنایی) قرار داده میشوند. آب باید هر روز ۴ تا ۵ مرتبه به محیط کشت اسپری شود. هوادهی مناسب برای جوانه زدن قارچ ضروری است.
حضور آفات در محیط کشت:
در زمان رشد قارچ ممکن است با کپک ها از جمله نوروسپورا و تریکودرما مواجه شویم که محیط کشت قارچ را آلوده میکنند. دلیل حضور این آفات، نفوذ عوامل آلودگی به درون کیسه ها به دلیل استریل نکردن کیسه ها و یا بذرپاشی غیر استاندارد است که باید به آن بسیار توجه ویژه کرد.
استریل و بهداشتی کردن محیط کشت
از اتوکلاو برای استریل کردن کیسه ها استفاده میکنند. به همین منظور کیسه های حاوی محیط کشت را به مدت دو ساعت در فشار ۲۲ اتمسفر و فشار کم و حرارت ۹۵ تا ۱۰۰قرار میدهند.
کاشت بذر قارچ
پس از خنک کردن کیسه ها زمان بذرپاشی قارچ همراه با دانه های گندم میرسد. این مرحله به صورت کاملا بهداشتی و با استفاده از هود بر روی کیسه‌ها انجام می‌گیرد. محل کشت این قارچ باید کاملا تاریک و دمای محیط کشت ۲۸ الی ۳۵ سانتی گراد و با دی اکسید کربن بالا باشد. ریسه های قارچ شامل جلینه، میسلیوم، نخینه‌های قارچ بعد از گذشت سه تا چهار روز در کیسه ها قابل مشاهده میشوند. زمان برداشتن و باز کردن درب کیسه‌ها بسیار مهم و حساس است.
زمانی که ریسه‌ها نیمی از کیسه را گرفته‌اند (نه بیشتر و نه کمتر) مناسبترین موقع است. وقتی این اتفاق صورت گرفت، قسمت بالای کیسه بریده می شود تا نتیجه بهتری صورت گیرد. سپس کیسه ها به سالن تولید منتقل و بر روی قفسه ها قرار می‌گیرند. در این شرایط رطوبت باید ۸۵% الی ۹۵% باشد و آب ۴ تا ۵ بار در روز اسپری شود. یک تا دو هفته زمان می‌برد تا قارچ ها ظاهر گردند.
برداشت قارچ ها
وقتی کلاه قارچ زرد رنگ تشکیل شد،نشان دهنده آن است که باید رطوبت کاهش یافته و باید هوای تازه به درون کیسه ها وارد شود. وقتی که کلاهک قارچ ها کاملا شکل گرفت، زرد شدن لبه های آنها نشان دهنده کاهش دما به زیر ۲۵ درجه سانتیگراد است . زمانیکه کلاهک قارچ به رنگ قرمز نمایان شد نشان دهنده کامل شدن دوره رشد و زمان برداشت است. بعد از آنکه قارچ ها را برداشت کردیم. برای رشد مجدد آنها وضعیت محل نگهداری را به حالت اولیه بر میگردانیم.
رشد قارچ گانودرما کند صورت می‌گیرد. زمان رشد تا برداشت قارچ گانودرما حدودا ۱ ماه به طول میانجامد. این نوع قارچها بعد از برداشت خشک میشوند. قارچ ها پس از برداشت ، شستشو داده میشوند و در دمای پایین (۵۰ درجه سانتیگراد) خشک میشود در اتاقک های خشک کن ترجیحا در دمای ۳۵ درجه سانتی گراد رطوبت آن ها گرفته میشود. قارچ گانودرما ماده خشک بسیار زیادی دارد.
