با افزایش تقاضا برای پرورش میوه ها و سبزیجات ارگانیک، کشت گلخانه ای سبزیجاتی نظیر خیار نیز به سرعت در حال افزایش است. خیار در گلخانه به صورت هیدروپونیک یا همان آب کشت نیز قابل رشد است. علاوه بر این خیار را می توان در گلدان، تراس و باغچه های خانگی نیز پرورش داد. در این مطلب به بررسی نکات لازم درخصوص کشت گلخانه ای خیار می پردازیم.
نحوه کشت گلخانه ای خیار
بعد از انتخاب بذر مناسب باید نحوه کشت را مشخص نماییم. برای کشت بذر خیار گلخانه ای دو روش مستقیم و کشت به صورت خزانه وجود دارد که به منظور صرفه جویی در استفاده از امکانات گلخانه ای و همچنین انجام بهترین مراقبت تا جوانه زدن بذر، روش کشت در خزانه پیشنهاد می گردد. اما در صورتی که کشت مستقیم را انتخاب کرده باشید توجه به رطوبت کافی زمین و به اصطلاح گاورو بودن آن مهم است. همچنین توصیه می شود زیر و روی بذر به میزان لازم بیته موس ریخته شود. در واقع بیته موس بهترین خاک جهت کشت در گلدان های نشاء است که در بازار می توانید انواع خارجی و ایرانی آن را تهیه نمایید. با ایجاد شرایط لازم برای جوانه زدن بذر نظیر نور و رطوبت کافی و همچنین فراهم نمودن ۳۰ درجه سانتی گراد حرارت در محل قرار گرفتن سینی نشاء، بذر خیار پس از ۵ تا ۷ روز جوانه خواهد زد. اما در صورتی که شرایط مساعد نباشد علاوه بر تاخیز در زمان جوانه زنی بذر، در جریان رشد گیاه نیز اختلالاتی ایجاد می شود که به علت گرانی این بذرها ممکن است خسارات زیادی به کشاورزان وارد شود. به همین منظور توصیه می شود برای کاشت این نوع از بذرها نکات زیر را رعایت نمایید.
- در ابتدا لازم است بذرها را در آب ولرم بخیسانید.
- یک روز قبل از کاشت بذرها در زمین و یا گلدان باید آنها را در یک پارچه نخی و یا پنبه ای در دمای ۳۰ درجه سانتی گراد نگهداری کنید.
- برای جلوگیری از آفت و بیماری در گیاه جوان، حتما مراقبت های لازم را انجام دهید.
انتقال نشاء خیار گلخانه ای به زمین اصلی
پس از سبز شدن بذرها نوبت به انتقال آنها به زمین گلخانه می رسد. برای این کار لازم است حفره هایی که با فاصله معین و با توجه به تراکم بوته در متر مربع محاسبه شده است را بر روی بسترهایی تعبیه کنید که دقیقا به اندازه حجم خاک گلدان های سینی نشاء می باشند. سپس با دقت نشاء را همراه با خاک گلدان از گلدان ها جدا کرده و درون حفره ها قرار دهید. مراقب باشید که آسیبی به ریشه ها وارد نشود. بعد از انتقال موفق نشاء، شروع به آبیاری زمین نمایید. شایان ذکر است در صورتی که مدت قرار گرفتن نشاء در گلدان از حد معمول بیشتر شود، ریشه به خاطر حجم کم خاک دچار مشکل شده و در نتیجه از رشد طبیعی باز خواهد ماند، به این ترتیب گیاه از همان ابتدا ضعیف خواهد بود و پس از آن هم رشد خوبی نخواهد داشت. بنابراین به مدت زمان قرار گرفتن نشاء در گلدان توجه نمایید.
تراکم بوته های خیار گلخانه ای
تراکم بوته ها برای افزایش برداشت محصول از هر متر مربع بسیار مهم است. در واقع اگر تعداد بوته در واحد سطح افزایش یابد محصول بیشتری می توان برداشت کرد. در گلخانه های خاکی بر اساس فصل کاشت و گونه بوته خیار از نظر کوچکی و بزرگی برگ، برای گونه های موجود تراکمی برابر با ۷/۱ تا ۳ بوته در نظر می گیرند. البته این کار دلایل فنی و مهمی دارد که از جمله می توان میزان نوردهی و جذب مواد مغذی خاک در فصول سرد را نام برد. بنابراین باید بوته های خیار را به گونه ای کاشت که سایه کمتری بر روی یکدیگر بیاندازند. به این معنا که موجب جلوگیری از تابش نور کافی به گیاه نشوند.در اواخر پاییز و زمستان نیز که به خاطر سردی هوا میزان غذا رسانی خاک به ریشه کمتر می شود، تراکم بالای بوته ها منجر به نرسیدن مواد کافی به ریشه می گردد.
آبیاری اولیه به بوته های خیار گلخانه ای
بهترین روش برای آبیاری گلخانه ای، سیستم تحت فشار به صورت قطره ای با استفاده از نوارهای آبیاری است. به همین منظور باید بر اساس یک برنامه منظم، بوته خیار را آبیاری کرد. البته آبیاری گیاه با توجه به سن گیاه، بافت خاک و زمان مصرف متفاوت است. در هنگام آبیاری زمین، نباید آن را برای مدت طولانی به حالت اشباع قرار دهید و همچنین باید رطوبت ۲۵ درصدی را در فاصله دو آبیاری رعایت نمایید. البته وقتی که گیاه خیار به گلدهی رسید نیاز بیشتری به آب خواهد داشت.
نخ کشی بوته های خیار در گلخانه
هنگام رشد بوته های خیار باید نخ های گلخانه را آماده کرده و بر بالای بوته ها به سیم های مهار موجود در فضای سقف گلخانه متصل نمایید، تا بوته ها در زمان رشد به طور منظم به دور نخ ها بسته شوند. به منظور بستن بوته ها به دور نخ ها راه های گوناگونی وجود دارد. این راه ها عبارتند از:
- پایین نخ ها را به وسیله سیم مهار در پایین گیاه خیار ببندید.
- نخ اضافه را به دور قرقره های سیمی پیچانده و بر روی سیم مهار قرار دهید.
- به کمک کلیپس های مخصوصی که به اندازه قطر ساقه گیاه بوده و به انتهای نخ ها بسته می شوند، بدون گره زدن نخ به ساقه گیاه، میان آنها ارتباط برقرار کنید.
شایان ذکر است بی توجهی به مرحله نخ کشی موجب شکستن ساقه گیاه شده که در این صورت آسیب جدی به گیاه می رسد.
هرس اولیه گیاه خیار در گلخانه
به خاطر داشته باشید که هرس اولیه گیاه اگر به صورت صحیح و اصولی انجام گیرد در رشد و بازدهی بوته تاثیر مستقیم و بسیار خوبی دارد. بنابراین پس از این که ارتفاع گیاه خیار به ۳۰ سانتی متر رسید لازم است شاخه های فرعی و میوه و گل های آن را به تدریج هرس کنید. با این کار تمام انرژی تولیدی توسط گیاه صرف رشد ساقه و برگ های اولیه می شود و در این صورت گیاه قوی و شاداب خواهد شد. بنابراین باید از ارتفاع ۳۰ سانتی متر به بعد شاخه های فرعی را حذف نمایید. اما با این حال برخی از کارشناسان و کشاورزان با توجه به فصل کاشت به شاخه های فرعی نیز اجازه رشد می دهند و بر اساس واریته و فصل کاشت طول شاخه های فرعی را تنظیم می کنند. در فصل بهار نیز باید جوانه انتهایی شاخه های فرعی را بعد از ظهور برگ پنجم حذف نمایید.
برداشت محصول خیار گلخانه ای
نحوه چیدن خیار از بوته بسیار مهم است و در زمان این کار نباید آسیبی به گیاه وارد شود. برای چیدن اصولی و صحیح خیار از بوته، ابتدا باید آن را به سمت بالا کشیده تا بدین وسیله از ساقه جدا شود. این عمل باعث می شود که بقایا یا دنباله میوه بر روی ساقه باقی نماند چرا که باقی ماندن این قسمت بر روی ساقه موجب پوسیدگی آن خواهد شد. همچنین دنباله میوه علاوه بر افزایش وزن میوه، باعث جلوگیری از نرم شدن سریع آن نیز می شود. استفاده از قیچی برای جدا کردن خیار از شاخه نیز راه حل خوبی است اما زمانی مشکل آفرین می شود که قیچی آلوده به بیماری های قارچی و ویروسی خاصی باشد که در این صورت امکان انتقال بیماری از یک بوته به بوته دیگر افزایش می یابد. جالب است بدانید به تازگی دستگاهی اختراع شده است که عمل جداسازی میوه از ساقه را به وسیله اشعه انجام می دهد. اما هنوز این فناوری وارد کشور ما نشده است. تا آن زمان توصیه می شود میوه را با دستکش بچینید و از ابزارهایی استفاده کنید که از آلوده نبودن آنها اطمینان دارید.
پایین کشی بوته های خیار گلخانه ای در مرحله آخر
وقتی بوته های خیار به سقف مفید گلخانه رسیدند، باید پایین کشیده شوند. همچنین هرس برگ های فرسوده و پیرتر در طول دوره برداشت از اهمیت بالایی برخوردار است. با این کار زمان پایین کشیدن بوته خیار، تعداد کمی از برگ ها برای هرس کردن باقی مانده است. به خاطر داشته باشید که هرس برگ های فرسوده در هر نوبت نباید از ۳ برگ در بوته بیشتر باشد و حداقل ۱۸ تا ۲۵ برگ روی بوته باقی بماند. برگ های فرسوده را در طول دوره برداشت و به تناوب هرس کنید تا در زمان پایین کشی مشکلی ایجاد نشود. توجه داشته باشید که برگ های هرس شده نباید بیشتر از تعداد برگ های تولید شده باشد. پس از هرس برگ های مسن تر و رسیدن بوته به سقف، باید به سه نکته توجه نمایید که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
- با حذف برگ های پایینی و شل کردن نخ ها از قرقره که به سیم مهار متصل است ساقه را به صورت گرد بر روی زمین قرار دهید. البته گاهی اوقات ساقه ها به جای قرارگرفتن بر روی زمین، بر روی شاسی های مخصوصی که با فاصله ۵۰ سانتی متر تعبیه شده اند قرار می گیرند.
- هنگامی که بوته خیار به انتها می رسد به دو شاخه فرعی اجازه دهید که رشد خود را ادامه دهند و دوباره به سمت پایین حرکت کنند. در واقع این دو شاخه فرعی را همانند شاخه های اصلی در نظر بگیرید و بعد از رشد این شاخه ها جوانه های انتهایی شاخه اصلی را حذف کنید.
- اگر پایان فصل کشت با فرا رسیدن هوای گرم مصادف شده باشد، به جای پایین کشیدن بوته ها می توان آن را بر روی سیم ها انداخته تا مثل یک سایبان در گلخانه عمل کند. البته در این روش باید مراقب باشید که بوته ها در هنگام خم شدن به هیچ عنوان شکسته نشوند تا بعدها دچار ضایعات و بیماری نگردند.
