گیاه مونسترا یا برگ‌انجیری یکی از گیاهان آپارتمانی زیبا و محبوب است که به خاطر برگ‌های زیبایش شهرت دارد. این گیاه که اگر به خوبی از آن نگهداری کنید حسابی بزرگ می‌شود، به‌راحتی تکثیر می‌شود و هدیه‌ی زیبایی برای خوشحال کردن عزیزان‌تان است. در ادامه با ما همراه باشید در مورد برگ انجیری یا مونسترا و روش‌های نگهداری از آن بیشتر بخوانید.
برگ انجیری یا مونسترا
گیاه برگ‌انجیری که با نام مونسترا هم شناخته می‌شود، بومی جنگل‌های بارانی در آمریکای مرکزی است. برگ‌انجیری یک گیاه همیشه‌سبز، بالارونده و مقاوم است که نگهداری آسان و ظاهری چشم‌نواز دارد. به دلیل وجود همین ویژگی‌ها، برگ‌انجیری نه تنها یک گیاه آپارتمانی محبوب است بلکه بسیاری از طراحان داخلی ترجیح می‌دهند برای طراحی فضاهای مسکونی و تجاری از این گیاه استفاده کنند.
برگ‌انجیری در فضاهای بسته سرعت رشد متوسطی دارد و در یک سال بین ۳۰ تا ۶۰ سانتی‌متر رشد می‌کند. برگ‌انجیری برگ‌هایی چرمی، براق، شکاف‌دار و قلبی‌شکل دارد که از ریشه‌ی هوایی و پیچ‌خورده‌ی این گیاه منشعب می‌شوند. از ریشه‌ی هوایی این گیاه برای تهیه‌ی طناب و سبد استفاده می‌شود.
از آن‌جایی که برگ‌های سوراخ‌دار این گیاه تا ۹۰ سانتی‌متر رشد می‌کنند، برگ‌انجیری با نام گیاه پنیر سوئیسی (Swiss cheese plant) هم شناخته می‌شود.
اگر برگ‌انجیری در فضای باز و در شرایط مناسب کاشته شود، گل‌های کرم‌رنگ می‌دهد. زنبورها این گل‌ها را برای تغذیه انتخاب می‌کنند و با این کار گرده‌افشانی گیاه را انجام می‌دهند. میوه‌های آب‌دار برگ‌انجیری خوراکی هستند و طعم آن‌ها ترکیبی از طعم موز و آناناس است. البته میوه‌دهی در برگ‌انجیری‌هایی که به عنوان گیاه آپارتمانی از آن‌ها نگهداری می‌شود بسیار نادر است.
این گیاه زیبا ممکن است برای حیوانات خانگی سمی باشد.
جدول اطلاعات کلی در مورد مونسترا
| نام رایج | گیاه پنیر سوئیسی، برگ‌انجیری |
| نام علمی | Monstera deliciosa |
| نوع گیاه | همیشه‌سبز رونده |
| ابعاد | یک متر طول و یک متر عرض |
| نور آفتاب | نور زیاد و غیرمستقیم، کمی سایه |
| نوع خاک | خاک را زهکشی خوب و مبتنی بر پیت |
| خاک pH | اسیدی یا خنثی |
| زمان گل‌دهی | اواسط تابستان |
| رنگ گل | کرم |
| منطقه بومی | آمریکای مرکزی |
نگهداری گیاه برگ‌انجیری (مونسترا)
اگر از برگ‌انجیری در هوای گرم و مرطوب نگهداری شود، در تمام طول سال رشد می‌کند. اگر از برگ‌انجیری در فضای باز نگهداری می‌کنید، گیاه را در مکانی که مقداری سایه دارد قرار دهید و برای خاک گیاه زهکشی مناسبی انجام دهید. اگر خاک منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کنید به طور طبیعی شور است، از کاشتن گیاه در باغچه خودداری کنید. در این شرایط، گیاه را در گلدان بکارید و از آن در پاسیو یا سایر فضاهای بسته نگهداری کنید. اگر برای کوددهی به برگ‌انجیری از یک کود مناسب استفاده کنید که ترکیبات متعادلی داشته باشد و کوددهی را سه یا چهار نوبت در سال انجام دهید، ممکن است گیاه تا سه متر و حتی بیشتر رشد کند. اگر می‌خواهید از برگ‌انجیری به عنوان گیاه آپارتمانی نگهداری کنید، گلدانی را انتخاب کنید که عمیق باشد و سوراخ‌های زیادی برای زهکشی داشته باشد.
نور و دما
این گیاه همیشه‌سبز مکانی پرنور را ترجیح می‌دهد که در معرض نور مستقیم خورشید نباشد و دمای آن بین ۱۸ تا ۲۴ درجه‌ی سانتی‌گراد ثابت باشد. در ماه‌هایی که هوا گرم است، اگر برگ‌انجیری در معرض نور مستقیم و شدید قرار بگیرد ممکن است دچار سوختگی برگ‌ها شود. البته اگر از برگ‌انجیری در فضای بسته نگهداری می‌کنید، باید گیاه را حداقل سالی یک بار به فضای باز انتقال دهید تا در معرض نور مستقیم قرار بگیرد. این کار رشد گیاه را تقویت می‌کند و باعث می‌شود گیاهی سرسبزتر و شاداب‌تر داشته باشید. گیاه پنیر سوئیسی می‌تواند در مناطق جنگلی که کاملاً سایه هستند یا نیمی از نور خورشید را دریافت می‌کنند رشد کند. اگر در این شرایط زندگی می‌کنید، می‌توانید از این گیاه در فضاهای باز هم نگهداری کنید.
گاهی مشاهده می‌شود بعضی از برگ‌انجیری‌ها برگ‌هایی بزرگتر با شکاف‌های بیشتر دارند. برگ‌های شکاف‌دار برای شکافته شدن به انرژی زیادی نیاز دارند. هر چه گیاه نور بیشتری دریافت کند برگ‌هایی بزرگتر با شکاف‌های بیشتر خواهد داشت. کمبود نور باعث می‌شود گیاه برگ‌های کوچک‌تری داشته باشد. این برگ‌های کوچک به اندازه‌ی برگ‌های بزرگ جذاب نیستند. البته اندازه‌ی برگ‌ها به نژاد گیاه هم بستگی دارد. بعضی از گونه‌های مونسترا برگ‌های بزرگتری دارند.
خاک
برای نگهداری در گلدان، برگ‌انجیری به خاکی نیاز دارد که ترکیب اصلی آن پیت‌ماس باشد. در خارج از گلدان، خاک‌های شنی سبک، لومی متوسط، رسی سنگین با pH اسیدی یا خنثی برای کاشتن این گیاه مناسب هستند. البته اگر زهکشی مناسبی انجام شود، برگ‌انجیری در بیشتر خاک‌های نسبتاً مرطوب رشد می‌کند.
آب
تا زمانی که برگ‌انجیری رشد می‌کند، گیاه را به طور منظم هر یک تا دو هفته یک بار آبیاری کنید. در هر نوبت آبیاری، به اندازه‌ای آب بدهید که آب اضافی از سوراخ‌های زهکشی خارج شود. آب خارج‌شده را دوباره داخل گلدان نریزید چرا که گیاه آب مورد نیاز خودش را دریافت کرده است. بین دو نوبت آبیاری باید خاک کمی خشک شده باشد. در پاییز و زمستان نوبت‌های آبیاری را کاهش دهید. برای افزایش رطوبت در فضاهای بسته، گیاه را غبارپاشی کنید. برای غبارپاشی برگ‌انجیری از آب مقطر یا آب باران استفاده کنید.
کود
اگر از برگ‌انجیری در فضای بسته نگهداری می‌کنید و می‌خواهید کوددهی انجام دهید یا گیاهتان به کوددهی نیاز دارد، از کودهای مایع متعادل (۲۰-۲۰-۲۰) استفاده کنید و هر چند هفته یک بار کوددهی را انجام دهید. نصف قاشق چایخوری کود مایع را در ۴ لیتر آب رقیق کنید و در نوبت‌های آبیاری از این کود رقیق‌شده به جای آب استفاده کنید. محلول حاوی کود را به اندازه‌ای روی خاک بریزید که مقدار اضافی آن از سوراخ‌های زهکشی خارج شود. ظرف زیر گلدان را از کود رقیق‌شده‌ی اضافی تخلیه کنید چرا که گیاه به اندازه‌ی مورد نیاز کود دریافت کرده است و نمی‌تواند از بقیه‌ی آن استفاده کند.
هرس
اگر ریشه‌های هوایی بیش از اندازه رشد کرده‌اند و ظاهری نامنظم دارند، می‌توانید آن‌ها را کوتاه کنید. البته استفاده از یک گلدان بزرگتر و گذاشتن ریشه‌های هوایی داخل خاک ترجیح دارد. بر خلاف بعضی از گیاهان آپارتمانی، این ریشه‌ها به سطوح آسیب نمی‌زنند. ساقه‌ها و برگ‌ها واکنش خوبی به هرس نشان می‌دهند و می‌توان از آن‌ها برای تکثیر گیاه استفاده کرد.
تکثیر گیاه برگ‌انجیری (مونسترا)
می‌توانید برگ‌انجیری را به راحتی و با قلمه‌زنی ساقه‌های بریده‌شده در هرس گیاه تکثیر کنید. البته رایج‌ترین روش برای تکثیر برگ‌انجیری خوابانیدن هوایی (air layering) است. در ادامه هر دو روش توضیح داده می‌شود.
قلمه‌زنی ساقه‌ها
- با استفاده از یک قیچی باغبانی تمیز و تیز ساقه‌ای را که گره، ریشه‌ی هوایی و حداقل دو برگ دارد قطع کنید. گره برآمدگی کوچکی روی ساقه است که ریشه‌های جدید از آن‌جا جوانه می‌زنند.
- مقداری پودر دارچین روی محل برش در گیاه مادر بریزید. این کار از ورود عوامل بیماری‌زا به محل برش جلوگیری می‌کند و به بهبود بریدگی هم کمک می‌کند.
- قلمه‌ی بریده‌شده را در ظرفی قرار دهید و داخل آن آب بریزید. هر سه تا پنج روز یک بار آب ظرف را عوض کنید. اگر می‌توانید از آب تصفیه‌شده یا آب باران استفاده کنید و تا جایی که امکان دارد از آب لوله‌کشی استفاده نکنید.
- در عرض دو ماه رشد دسته‌ای از ریشه‌ها را مشاهده خواهید کرد. در این مرحله می‌توانید گیاه جدید را به گلدان انتقال دهید. برای پر کردن گلدان از خاک تازه استفاده کنید و تا زمانی که گیاه با خانه‌ی جدیدش سازگار شود خاک آن را مرطوب نگه دارید.
خوابانیدن هوایی
خوابانیدن هوایی روشی کم‌خطر است که برای تکثیر بعضی از گیاهان ترجیح دارد. در این روش تا زمانی که ریشه‌های گیاه جدید رشد نکرده‌اند و این گیاه آماده‌ی انتقال به گلدان نشده است، آن را از گیاه مادر جدا نمی‌کنند. اگر چه شاید برای مدت کوتاهی گیاه مادر ظاهر زیبایی نداشته باشد، اما داشتن یک گیاه جدید سالم ارزش این تغییر ظاهری را دارد.
برای انجام این روش به مقداری خزه، یک کیسه‌ی پلاستیکی یا سلفون و مقداری سیم مفتولی که روکش پلاستیکی داشته باشد نیاز دارید.
- برگی را انتخاب کنید که از ساقه‌ای منشعب شده است و یک ریشه‌ی هوایی کوتاه زیر آن قرار دارد.
- شکاف کوچکی به اندازه‌ی یک‌سوم پهنای ساقه ایجاد کنید. این شکاف باید دقیقاً زیر برگ و بالای ریشه‌ی هوایی ایجاد شود.
- یک لایه‌ی سه سانتی‌متری از خزه را به دور شکاف بپیچید. باید اطراف شکاف یعنی پایین‌تر از محل اتصال برگ به ساقه را کاملاً بپوشانید.
- رطوبت خزه‌ها را با پاشیدن آب به آن‌ها افزایش دهید و پوشش پلاستیکی را به دور آن‌ها بپیچید. برای بستن پوشش پلاستیکی و محکم کردن آن از سیم‌های مفتولی روکش‌دار استفاده کنید. شاید کمی نامرتب به نظر برسد اما اشکالی ندارد.
- باید خزه تا زمانی که ریشه‌ها رشد کنند مرطوب باقی بماند و به همین دلیل در انجام مرحله‌ی قبلی دقت کنید.
- بعد از چند ماه ریشه‌ها رشد می‌کنند. در این مرحله می‌توانید با یک قیچی باغبانی تیز و تمیز ساقه را به همراه ریشه‌های جدید قطع کنید و این گیاه جوان را به گلدان انتقال دهید. برای پر کردن گلدان از خاک تازه استفاده کنید.
- فراموش نکنید که روی محل بریدگی در گیاه مادر پودر دارچین بریزید. این کار از ورود عوامل بیماری‌زا به محل برش جلوگیری می‌کند و به بهبود بریدگی هم کمک می‌کند.
تعویض گلدان گیاه برگ‌انجیری (مونسترا)
هر دو سال یا بیشتر گیاه پنیر سوئیسی به اندازه‌ای رشد می‌کند که به تعویض گلدان نیاز پیدا می‌کند. در این شرایط باید برای کمک به رشد بهتر، گیاه را به گلدانی پهن‌تر و عمیق‌تر انتقال دهید. گیاه برگ‌انجیری گلدان‌هایی مانند گلدان‌های سفالی را که منافذ زیادی دارند ترجیح می‌دهد چرا که برای این گیاه جریان هوای مطلوب و زهکشی مناسب بسیار اهمیت دارد. البته گلدان‌های غیرسفالی هم اگر سوراخ‌های زهکشی داشته باشند می‌توانند برای نگهداری این گیاه مناسب باشند.
مراحل تعویض گلدان
- یک‌سوم پایین گلدان جدید را با خاک مناسب پر کنید.
- برای بستن ساقه‌ی گیاه، یک پایه‌ی نگه‌دارنده در گلدان قرار دهید.
- گیاه را به آرامی درون گلدان بگذارید به شکلی که ریشه‌ها روی خاک انتهای گلدان قرار بگیرند و اطراف ریشه‌ها را با خاک مناسب پر کنید.
- پایه‌ی نگه‌دارنده را درون خاک محکم کنید و ساقه‌ی گیاه را به پایه ببندید. بهتر است برای این کار از مفتول‌های بستن گیاهان استفاده کنید.
آفت‌های رایج
پاک کردن گردوخاک از روی برگ‌ها با استفاده از اسفنج مرطوب یا دستمال کاغذی به تمیز ماندن گیاه کمک می‌کند و مانع حمله‌ی آفت‌ها به گیاه می‌شود. آفت‌هایی که معمولاً به گیاه برگ‌انجیری حمله می‌کنند عبارتند از: شپشک، شپشک آردی، شته، ریشک‌بال و کنه‌ی عنکبوتی. اگر هر کدام از این آفت‌ها را روی ساقه و برگ گیاه مشاهده کردید، از فاصله‌ای نزدیک و به شکل مستقیم آب را روی گیاه بپاشید. همچنین می‌توانید برگ‌ها را با صابون حشره‌کش شست‌وشو دهید.
مشکلات رایج در نگهداری از گیاه برگ‌انجیری (مونسترا)
اگر چه گیاه پنیر سوئیسی تقریباً نگهداری آسانی دارد اما ممکن است در نگهداری از این گیاه آپارتمانی با مشکلاتی مواجه شوید. البته اگر علت بروز مشکل را پیدا کنید، می‌توانید به راحتی آن را برطرف کنید.
قهوه‌ای شدن نوک برگ‌ها
قهوه‌ای شدن نوک برگ‌ها معمولاً نشان‌دهنده‌ی این است که خاک گیاه کاملاً خشک شده است. در واقع، گیاه با یک برنامه‌ی منظم و مناسب آبیاری نشده است تا رطوبت خاک حفظ شود. در این شرایط برگ‌های آسیبدیده را جدا کنید و یک برنامه‌ی منظم آبیاری را شروع کنید.
اگر در اطراف لکه‌ها یا قسمت‌های قهوه‌ای نوک برگ‌ها هاله‌ای زرد وجود دارد، نشان‌دهنده‌ی این است که گیاه به بیماری قارچی مبتلا شده است. بیماری قارچی معمولاً به دلیل آبیاری بیش از حد یا باقی ماندن رطوبت زیاد خاک برای مدتی طولانی ایجاد می‌شود. در این شرایط برگ‌های آسیبدیده را جدا کنید و قبل از آبیاری مجدد اجازه دهید رطوبت خاک مقداری خشک شود.
زرد شدن برگ‌ها
زرد شدن برگ‌ها یکی دیگر از نشانه‌های خشک شدن خاک گیاه است. برگ‌های قدیمی‌تر گیاه زودتر زرد می‌شوند. در این شرایط برگ‌های آسیبدیده را جدا کنید. خاک را بررسی کنید و اگر کاملاً خشک شده است گیاه را به خوبی آبیاری کنید.
پژمرده شدن برگ‌ها
اگر مشاهده کردید برگ‌های گیاه پژمرده شده‌اند باز هم مشکل مربوط به آبیاری است. گیاهی که برگ‌های پژمرده دارد یا بیش از اندازه آبیاری شده است یا با کم‌آبی مواجه شده است. آبیاری بیش از حد می‌تواند پوسیدگی ریشه را به دنبال داشته باشد. در این شرایط بهتر است گیاه را از گلدان خارج کنید و ریشه‌ها را بررسی کنید. ریشه‌ها را تمیز کنید، قسمت‌های نرم را جدا کنید و برای انتقال گیاه به گلدان از خاک جدید استفاده کنید.
