زعفران یا به قولی زَرپَران، جز گران‌ترین ادویه‌های دنیا که به طلای سرخ نیز شناخته می‌شود. اما متأسفانه برخی افراد منفعت‌طلب اقدام به تولید زعفران تقلبی کرده‌اند که در ادامه مطلب راه‌های تشخیص زعفران اصل از تقلبی را به شما آموزش داده و نیز مضرات مصرف زعفران تقلبی یادآوری می‌شود. اما قبل از آن، نکته اینجاست که چرا زعفران گران است و زعفران اصل چه خصوصیاتی دارد؟
چرا زعفران گران است؟
این‌که دلیل سودجویان و افراد کلاه‌بردار از تولید زعفران تقلبی، سودآوری بالا و گران بودن زعفران اصل است، بر کسی پوشیده نیست، اما شاید هر کسی نداند که گل زعفران سه کلاله (پرچم) دارد که همان زعفران خوراکی است. این گل از اواخر مهر تا اوایل آذر شکوفه می‌دهد که باید ظرف مدت محدودی برداشت شود.
برای تولید زعفران کارگران زیادی نیاز است که علاوه بر کاشت و برداشت گل‌ها، در عرض سه روز تک‌تک کلاله‌ها را با دقت از گل جدا و بسته‌بندی کنند. به‌طوری‌که از ۱۷۰،۰۰۰ گل زعفران، فقط ۴۵۳.۵۶ گرم زعفران به دست می‌آید.
چگونه زعفران اصل را تشخیص داد؟
برای تشخیص زعفران اصل، ابتدا باید انواع زعفران را شناخت! زعفران بسته به این‌که از کدام قسمت رشته کلاله باشد به ۵ دسته تقسیم می‌شود که به‌صورت کامل و پودری بسته‌بندی و در بازار عرضه می‌شود.
۵ نوع زعفران اصل
۱. زعفران سرگل
بهترین و مرغوب‌ترین نوع زعفران که رنگ قرمزی تیره با بوی تند و طعمی تلخ دارد. زعفران سرگل درواقع از بالاترین قسمت کلاله است.
۲. زعفران نگین
از بخش دو شاخه‌ای شده کلاله را تشکیل داده که زعفرانی درجه‌یک با رنگ و بوی خوب اما از سرگل پایین‌تر است.
۳. زعفران پوشال
این نوع زعفران از سر شاخه کلاله تا قسمتی از سفیدی آن (خامه)، است که عطر و بوی خوبی، اما رنگ کمتری دارد.
۴. زعفران دسته
تمام کلاله و یا همان پرچم گل زعفران را تشکیل می‌دهد که عموماً به‌صورت کلی و عمده به فروش می‌رسد.
۵. زعفران کنج
انتهایی‌ترین قسمت کلاله که زرد رنگ بوده و از سرگل آن را جدا می‌کند را کنج یا سفید می‌گویند.
مشخصات زعفران اصل
زعفران اصل شکل مشخصی دارد. رشته‌هایی مات که از یک طرف شیپوری و قیچی مانند و از طرف دیگر نازک و کشیده شبیه پیچک است. هرگونه پوسته، شکستگی و فرسودگی در رشته‌ها کیفیت پایین زعفران را نشان می‌دهد.
اما رنگ زعفران ملاک بسیار مهم و خوبی برای تشخیص اصل بودن آن است. زعفران اصل رشته‌ای رنگ قرمزی تیره و یک‌دست است و تیره و روشن در آن وجود ندارد. چنانچه در بسته زعفران، رشته‌های زرد رنگ مشاهده کردید، به منظور سود بیشتر قسمت کنج را از سرگل جدا نکرده‌اند. کنج هیچ خاصیتی ندارد و فقط وزن زعفران را افزایش می‌دهد.
علاوه بر رنگ، زعفران اصل بوی گل و طعم تلخی می‌دهد.
تشخیص زعفران پودر شده کمی مشکل‌تر است و اصولاً زعفران تقلبی را به‌صورت پودری می‌فروشند تا کمتر کسی متوجه اصل نبودن آن شود. اما در حالت کلی زعفران پودری رنگ قرمز روشن‌تری دارد.
اگر قصد خرید زعفران پودری را دارید، بهتر است از برندها و مارک‌های معروف استفاده کنید.
روش‌های تشخیص زعفران اصل از تقلبی
درواقع برخی از زعفران‌های تقلبی آن‌چنان با دقت و حرفه‌ای آن را تولید می‌کنند که تشخیص آن کاری سخت و نیاز به آزمایشگاه دارد. به‌خصوص زعفران پودری تقلبی را به‌راحتی نمی‌توان از نوع اصل آن تمایز داد. اما با دانستن مشخصات زعفران اصل که در بالا اشاره شد و استفاده از چند روش ساده زیر تا حدود زیادی اصل یا بدل بودن زعفران را ثابت کرد.
۷ روش مطمئن و ساده برای تشخیص زعفران اصل از زعفران تقلبی
۱. رشته‌های زعفران اصل پس از دم کردن در آب جوش، سفید نمی‌شوند وگرنه نشان تقلبی بودن و رنگ کردن زعفران با رنگ‌های شیمیایی است.
۲. اگر زعفران اصل را در بنزین بریزید نباید حل شده و هیچ رنگی پس بدهد.
۳. شکل زعفران اصل مشخص و طبق تعریف گفته شده باشد. وجود هر رشته‌ای دیگر نشان از افزودن ناخالصی و مخلوط شدن با گیاهان دیگر است.
۴. زعفران مزه کنید. اگر مزه شیرینی داشت، بدانید برای سنگین شدن آن را به شکر یا عسل آغشته کرده‌اند.
۵. زعفران را با دست فشرده یا بر روی کاغذ کاهی بفشارید. اگر دستتان یا کاغذ چرب شد، حتماً تقلبی بوده و برای وزن بیشتر به آن روغن اضافه شده است.
۶. رشته‌های زعفران انحنادار هستند. چنانچه زعفرانی با رشته‌های صاف و مستقیم دیدید، بدانید ریشک‌های ذرت است که با رنگ‌های مصنوعی مانند گل‌رنگ، آن را رنگ کرده‌اند.
۷. یک روش مطمئن استفاده از گاز متان است. زعفران اصل در برابر گاز متان به رنگ بنفش یا نارنجی می‌شود. اما اگر زرد شد، زعفران تقلبی خواهد بود
مضرات مصرف زعفران تقلبی
متأسفانه کلاه‌برداران و منفعت‌طلبان از راه‌های مختلفی، زعفران تقلبی را به‌جای زعفران اصل در اختیار مردم قرار می‌دهند که هر کدام مضرات مختلفی دارد. اما در بیشتر زعفران‌های تقلبی از رنگ‌های شیمیایی و مصنوعی حتی غیر مجاز استفاده می‌شود که در درازمدت عوارض ناگواری مانند انواع سرطان‌ها را در پی خواهد داشت.
در پایان باید گفت بهترین راه تشخیص زعفران اصل و مرغوب خرید از مراکز و فروشگاه‌ها از برندی معتبر با بسته‌بندی بهداشتی و توجه به تاریخ تولید و انقضا، شناسه نظارت یا شماره پروانه ساخت و نیز آدرس شرکت است.
