معمولاً به بذر اولیه تولید قارچ، اسپان نیز گفته می شود. اسپان یا اسپاون، به اندام های رویشی قارچ یا میسیلیوم ها به همراه مواد غذایی زمینه ای همراه آن گفته می شود. امروزه برای تولید و پرورش قارچ دکمه ای از تلقیح دانه های استریل شده غلات با میسیلیوم خالص تحت عنوان اسپان استفاده می کنند.
مقدمه
در طبیعت قارچ ها برای تکثیر و بقای نسل خود از اسپورها و یا میسیلیوم ها استفاده می کنند ولی از آنجایی که اسپورها بسیار کوچک هستند لذا استفاده از اسپورها برای پرورش دهندگان قارچ بسیار مشکل می باشد و از طرفی تا جوانه زنی اسپورها ۸-۱۰ روز طول می کشد که در سالن های پرورش قارچ در طول این مدت کمپوست را قارچ های رقیب اشغال می کنند و جایی برای اسپور قارچ دکمه ای باقی نمی ماند.
تصویر اسپورهای قارچ دکمه ای
بنابراین بهترین روش، استفاده از اسپان قارچ است یعنی استفاده از میسیلیوم بر روی دانه ی غلات که در این صورت میسیلیوم ها سریع تر در سطح کمپوست پخش شده و اجازه رشد به دیگر رقیبان را نمی دهند.
شناسایی یک گونه و نژاد با کیفیت جهت تولید با صرفه ی اقتصادی امری مهم است. در انتخاب نژاد باید به شرایط محیطی، روش شوک دهی، آب و هوا و مواد اولیه ی خام مورد استفاده توجه کنیم.
قارچ دکمه ای آگاریکوس بیتورگیس Agaricus bitorquis
این قارچ از گونه ی بیسپوروس بزرگ تر است دارای کلاهک صاف، سفید و در اندازه های مختلف است. محل اتصال کلاهک به ساقه به صورت حلقه ای ( آنالوس) کاملاً مشخص است.
درجه حرارت بهینه برای رشد این قارچ ۵ درجه سانتی گراد از درجه حرارت بهینه قارچ Agaricus bisporus بالاتر است، به همین دلیل این قارچ مناسب فصل تابستان است زیرا به دماهای بالا مقاوم تر است. کشت این قارچ کاملاً شبیه پرورش Agaricus bisporus بوده و تهیه کمپوست آن نیز مانند همدیگر است.
قارچ آگاریکوس بیتورگیس به بسیاری از بیماری ها مخصوصاً ویروس ها مقاوم است بنابراین توصیه می شود اگر سالنی که گونه ی بیسپوروس کشت می شود، به ویروس آلوده شد در دوره های کشت بعدی این گونه کشت شود.
این قارچ برای فروش تازه و همچنین حمل به مناطق دور بدلیل مقاومت نسبی آن به ضربه مناسب است و برخی مصرف کنندگان مزه و طعم این قارچ را می پسندند.
قارچ دکمه ای آگاریکوس بیسپوروس Agaricus bisporus
قارچ دکمه ای گونه ی آگاریکوس بیسپوروس Agaricus bisporus دارای نژادهای متنوعی است که چهار نژاد مهم آن قهوه ای، سفید، کرمی و هیبرید می باشد.
نژاد قهوه ای
این نژاد به قارچ های شاه بلوطی نیز معروف هستند، کلاهک این نژاد از قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره متغیر است و پایه قارچ سفید رنگ می باشد. کلاهک ای قارچ ها، فلسی مانند است.
در مدت پرورش این قارچ دمای مناسب، ۱۷-۱۸ درجه سانتی گراد می باشد که این محدوده دماها، رشد قارچ ها را کمتر می کند ولی کیفیت آن ها را افزایش می دهد. بازده قارچ های شاه بلوطی ۱۰-۲۰ درصد کمتر از بازده نژادهای هیبرید است.
نژاد سفید
قارچ های نژاد سفید دارای کلاهک سفید و صاف می باشد و جهت تولید قارچ های با مصرف تازه خوری استفاده می شوند. وزن این قارچ ها و میزان تولید آن ها کم می باشد، در نتیجه درآمد حاصل از این قارچ ها، پایین است.
نژاد کِرمی
این نژاد معروف به نژاد حدواسط هستند زیرا ویژگی های بین خصوصیات نژادهای قهوه ای و سفید را دارند. قارچ های کِرمی دارای کلاهک سفید و فلسی هستند ولی میزان تولیدشان از نژاد سفید بیشتر است و معمولاً برای برداشت مکانیزه مناسب هستند زیرا فلس های موجود در سطح کلاهک با برداشت دستی به سرعت رنگ خود را از دست می دهند. در قارچ های کرمی رنگ، قارچ پس از بسته بندی یا فراوری خاکستری می شود.
نژادهای هیبرید
از آنجایی که نژادهای سفید، کِرمی و قهوه ای هرکدام مشکلات خاص خود را داشتند بنابراین تصمیم به تلاقی بین نژادهای سفید و کِرِم و تولید نژادهای هیبرید گرفته شد و در سال ۱۹۷۶ دو نژاد هیبرید مهم به نام های U3 و U1 در هلند تولید گردید و سپس به بازارهای تجاری اروپا و سراسر جهان راه یافت. به طور کلی نژادهای هیبرید در قارچ دکمه ای دارای باردهی بالایی هستند که به معرفی سه دسته از هیبریدهایی که پرورش دهندگان قارچ دکمه ای به طور گسترده از آن ها استفاده می کنند، می پردازیم.
– هیبریدهای کوچک
دارای انواع U3 هستند که این نژادها دارای کلاهک صاف و سفید و پایه ی کوتاه و ضخیم هستند. این نژاد با نژادهای سفید نقاط اشتراک بیشتری دارند.
– هیبریدهای بزرگ
دارای انواع U1 می باشد. این نژاد دارای کلاهک سفید و فلسی است این نژاد دارای دوره طولانی باردهی هستند و عملکرد بالایی دارند، از طرفی سریع پشت باز نمی شوند و مدت طولانی تری می توان آن ها را نگه داشت. این نوع قارچ به کمپوست بسیار حساس است و تشکیل پین هد در آن ها به کندی صورت می گیرد. معمولاً این نژاد در دو فلش اول بازده بیشتری دارند و هم برای مصرف تازه و هم برای فراوری مناسب هستند.
– هیبریدهای حدواسط
دارای انواع X20,X55,A12,A13 می باشد. این گروه، حدواسط نژاد کوچک و نژاد بزرگ می باشد و خصوصیاتی بین این دو نژاد را دارند. این نژاد سریع باردهی می کند و میزان بازده محصول این نژاد نسبت به هیبرید بزرگ بیشتر است. از آنجایی که تشکیل میوه در این نژاد کاملا خود به خودی است، برداشت مکانیزه این نژاد ارجحیت دارد.
