گیاه پیچ ساعتی انواع مختلفی دارد. این گیاه را بیشتر از هر چیز به گل‌های زیبا و خیره‌کننده‌اش که شبیه ساعت است می‌شناسند. اگر دوست دارید این گیاه زیبا را در خانه نگهداری کنید و از دیدن گل‌های زیبای آن لذت ببرید، در ادامه با ما همراه باشید.
پیچ ساعتی چیست؟
پیچ ساعتی یکی از گیاهانی است که تنوع بسیار زیادی در انواع و گونه‌ها دارد. بیشتر انواع پیچ‌های ساعتی، گیاهان رونده هستند. برخی از انواع گل ساعتی به عنوان درختچه، گیاه یک‌ساله، گیاه چند ساله و حتی درخت طبقه‌بندی می‌شوند.
بهترین جا برای کاشتن پیچ ساعتی در خاک مرطب با زهکشی خوب است و باید آفتابگیر باشد و در عین حال پناهگاهی مثل دیوار یا داربست داشته باشد. جالب است بدانید که گیاه پیچ ساعتی میوه‌های خوراکی هم میدهد. اگر دوست دارید میوه‌ی پشن فروت را امتحان کنید، مدل‌هایی از این گیاه را بخرید که میوه‌دار باشند. برای اینکه در برداشت میوه از این گیاه موفق باشید، باید آن را در باغی بکارید که حشره‌های گرده‌افشان در آن رفت و آمد داشته باشند.
گل‌های این گیاه که ظاهری غیرمعمول دارند از اواسط تابستان تا اوایل پاییز خودشان را نشان می‌دهند. اما گل این گیاه فقط یک روز عمر می‌کند و دوام می‌آورد.
بسته به اینکه گل را کجا بکارید، این گیاه در زمستان و در مناطقی که آب‌وهوای سرد دارند می‌میرد. البته بعضی از آن انواع آن هم همیشه‌سبز هستند و در مناطق گرم، همیشه سبز می‌مانند. پس خشک شدن یا سبز ماندن آن در فصل زمستان، به موقعیت جغرافیایی شما بستگی دارد.
این گیاه بومی آمریکای شمالی است و از دلاور غربی تا میسوری و جنوب تگزاس تا فلوریدا می‌روید. این گیاه در آمریکای جنوبی و مرکزی هم پیدا می‌شود.
گل ساعتی دارای یک پایه‌ی گلبرگ پهن و مسطح با پنج یا ۱۰ گلبرگ در یک دایره‌ی صاف یا بازتابی است. گل‌های این گیاه رشد سریعی دارند و هر سال اگر آب‌وهوا مساعد باشد گل می‌دهند. بهتر است آن‌ها را در بهار یا اوایل پاییز در حالی که هوا هنوز گرم است بکارید. سمی بودن این گیاه بسته به نوع آن متفاوت است؛ بنابراین اگر فرزند کوچک یا حیوانات خانگی دارید، بررسی کنید که کدام نوع را پرورش می‌دهید. بعضی از انواع آن می‌تواند برای بچه‌ها و حیوانات خانگی سمی باشد.
خاک مناسب این گیاه pH خنثی تا اسیدی دارد. زمان گل‌دهی آن فصل تابستان است. گل‌های آن معمولا به رنگ‌های بنفش، آبی، صورتی، قرمز و سفید دیده می‌شوند.
مراقبت از گیاه پیچ ساعتی
این گیاه ظاهر عجیب و غریبی دارد و به همین دلیل شبیه گیاهان استوایی به نظر می‌رسد اما تقریبا در هر جایی می‌توانید آن را بکارید؛ از جمله در مناطقی که آب‌وهوای سردتر از مناطق استوایی دارند. در بسیاری از نقاط دنیا می‌توانید پیچ ساعتی را به شکل گیاهان رونده و بزرگ در کنار جاده‌ها و مسیرها و حتی برای تزیین حیاط‌ها ببینید. بعضی از انواع این گیاه رشد بسیار سریع و زیادی در منطاقی با آب‌وهوای گرم دارند. نوع Passiflora بومی آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی است و بیش از ۵۰۰ گونه‌ی مختلف را در بر می‌گیرد. در نتیجه نام کلی گل ساعتی، می‌تواند انواع مختلفی از این گیاه را شامل شود.
در مناطقی که این گیاه سرسخت و بادوام باشد، آن را طوری می‌کارند که روی داربست‌ها، فنس‌ها و هر سازه‌ی عمودی دیگر بالا برود و منطقه‌ی وسیعی را بپوشاند. اما در مناطقی که این گیاه چندان سرسخت و بادوام نباشد، این گیاه را معمولا در گلدان می‌کارند و در فصل سرد سال به فضای داخلی خانه منتقل می‌کنند.
در حالت عادی این گیاه باید در آفتاب کامل تا کمی سایه رشد کند و خاک آن باید زهکشی خوبی داشته باشد. محدوده‌ای که یک پناهگاه داشته باشد مثلا در کنار دیوار برای بسیاری از گونه‌های گل ساعتی توصیه می‌شود. این گیاه ممکن است بر اثر وزش بادهای شدید و آب‌وهوای نامطلوب مثلا سرمای زیاد یا گرمای زیاد آسیب ببیند. در نتیجه حتما به یک پناهگاه مثل دیوار یا داربست برای جلوگیری از آسیب باد، نیاز دارد.
در ادامه فاکتورهای مختلف مورد نیاز برای نگهداری این گیاه را بررسی می‌کنیم. اگر می‌توانید این شرایط را برای گیاه فراهم کنید، می‌توانید از زیبایی خیره‌کننده‌ی گل این گیاه در فضای داخلی خانه‌ی خود یا در حیاط لذت ببرید.
نور
گیاه پیچ ساعتی برای اینکه سالم بماند و به‌موقع و به تعداد کافی گل بدهد باید در آفتاب کامل تا کمی سایه قرار داشته باشد. این گیاه در زمانی که آب وهوا بسیار گرم می‌شود یا در مناطقی که آب‌وهوای خیلی گرم دارند، از سایه در ساعات بعدازظهر لذت می‌برد.
این گیاه معمولا به روزی ۴ تا ۶ ساعت آفتاب کامل نیاز دارد. در مناطق سردتر، نیاز گیاه به آفتاب کامل، بیشتر می‌شود. اگر مدل‌های کاشته شده در گلدان را برای زمستان به فضای داخلی خانه می‌آورید، حتما مطمئن شوید که نور زیاد و غیرمستقیم دریافت می‌کنند. این گیاه را باید از درزها و جاهایی که باد می‌وزد دور نگه دارید.
کاشت گیاه و خاک مناسب
خاکی که این گیاه را در آن می‌کارید باید خاکی غنی و مرطوب باشد و البته زهکشی خوبی داشته باشد. مقدار pH خاک خیلی مهم نیست ولی بهتر است که در دامنه‌ی خنثی تا اسیدی باشد یعنی بین ۶/۱ تا ۷/۵.
اضافه کردن کمپوست به خاک گلدان کمک می‌کند که خاکی غنی‌تر داشته باشید و مالچ پاشیدن در پایه‌ی گیاه باعث می‌شود که رطوبت داخل خاک بماند بدون اینکه گلدان پر از آب شود. مالچ از ریشه‌ها در برابر سرمای سخت مناطق بسیار سرد هم حفاظت می‌کند.
بهترین زمان برای کاشت گیاه پیچ ساعتی در فصل بهار یا پاییز است. این گیاه مکانی که حفاظ‌دار باشد دوست دارد؛ مثلا کنار دیوار. برای انواع این گیاه که رونده هستند لازم است سازه‌ای برای بالا رفتن گیاه در نظر بگیرید مثلا داربست بزنید. البته این پایه‌ی حمایتی می‌تواند یک گیاه دیگر باشد؛ مثلا تنه‌ی یک درخت بزرگ که کنار گیاه قرار دارد. می‌توانید این گیاه را طوری پرورش دهید که از آلاچیق یا سازه‌های دیگر بالا برود، اما فقط به کمی راهنمایی نیاز دارد و نیازی به گره زدن ندارد زیرا دارای پیچک‌های خودچسبنده است.
آب
این گیاه را بعد از اینکه کاشتید باید حسابی آبیاری کنید. غیر از این مورد، در هفته باید آن را یک تا دو بار آب بدهید به‌خصوص در فصل رشد گیاه. هر هفته باید ۲/۵ سانتی‌متر تا ۴ سانتی‌متر از سطح خاک مرطوب شود.
دمای هوا و رطوبت
گیاه پیچ ساعتی آب‌وهوای گرم را دوست دارد. اگر آن را در مناطق سردسیر نگهداری می‌کنید، لازم است که در فصل زمستان مراقب آن باشید و آن را به داخل خانه منتقل کنید. برای پیشگیری از خراب شدن و از بین رفتن گیاه، با کاهش دما، آن را سریع به داخل خانه بیاورید.
این گیاه را باید جایی بکارید که از وزش باد در امان باشد چون بادهای شدید می‌تواند به ساقه‌های آن آسیب بزند و برگ‌های آن را بسوزاند. به علاوه، این گیاه در محیط‌هایی که رطوبت بالا بین ۶۰ تا ۸۵ درصد دارد، بهترین عملکرد و رشد را دارند.
کود
گیاه پیچ ساعتی رونده، به مقدار زیادی کود نیاز دارد و اگر مرتب به آن کودهای چندمنظوره و عمومی بدهید، راضی‌تر خواهد بود. این کودها باید کاملا متعادل و حاوی نسبت مساوی از نیتروژن، فسفر و پتاسیم باشد. قبل از اینکه رشد جدید گیاه شروع شود، باید به آن کود بدهید یعنی در اوایل بهار. بعد از این مرحله، هر ۴ تا ۶ هفته کود دادن را ادامه دهید تا اوایل فصل پاییز از راه برسد. برای اینکه بدانید از چقدر کود باید استفاده کنید، دستورالعمل روی بسته‌بندی کودها را بخوانید.
چطور پیچ ساعتی را در فضای داخلی بکاریم؟
گل ساعتی در فضای باز بهترین رشد را دارد، اما اگر در منطقه‌ای با زمستان‌های سرد و یخبندان زندگی می‌کنید، گل ساعتی را در گلدان بکارید و با نزدیک شدن به خطر یخ‌زدگی و اولین نشانه‌های سرد شدن هوا آن را به داخل خانه بیاورید. آن را در یک اتاق رو به جنوب، اتاق آفتابگیر یا گلخانه پرورش دهید. این گیاه هنگامی که در داخل رشد می‌کند و نگهداری می‌شود، نه به‌شدت فضای باز رشد می‌کند و نه میوه میدهد.
انواع گیاه پیچ ساعتی
این گیاه صدها مدل متنوع دارد و این مدل‌ها در رنگ، ظاهر و ویژگی‌های رشد با هم تفاوت دارند اما روش‌های نگهداری از آن‌ها یکسان است. رایج‌ترین انواع گیاه پیچ ساعتی که از آن برای تزیین مناظر در باغ‌ها استفاده می‌شود، مدل‌های زیر است:
- گیاه Passiflora caerulea که گل‌های آبی میدهد.
- گیاه Passiflora coccinea که گل‌های قرمز میدهد.
- گیاه Passiflora incarnata که گل‌های بنفش میدهد.
- گیاه Passiflora alata که گل‌های معطر دارد.
هرس کردن گیاه پیچ ساعتی
گیاه پیچ ساعتی در فصل رشد به مراقبت کمی نیاز دارد و لازم نیست شاخه‌ها و برگ‌های مرده را از آن جدا کنید. هرس کردن این گیاه معمولا برای ثابت نگه داشتن اندازه‌ی آن انجام می‌شود چون این گیاه رشد سریعی دارد و رونده است و خیلی زود ممکن است بزرگ‌تر از آن چیزی بشود که انتظار دارید. با بریدن شاخه‌ها و برگ‌های مرده و اضافه می‌توانید اندازه‌ی آن را در حالت دلخواه قرار دهید و البته گیاه را به رشد بیشتر و پرپشت‌تر شدن تشویق کنید.
اگر نیاز به هرس کردن گیاه است، این کار را در اواخر تابستان انجام دهید. اگر دوست دارید گیاه شما گل‌های بیشتری بدهد باید بدانید که گل‌ها روی شاخه‌هایی که به‌تازگی رشد کرده‌اند ظاهر می‌شوند در نتیجه بهتر است که قبل از شروع فصل رشد، هرس کردن گیاه را انجام دهید.
تکثیر گیاه پیچ ساعتی
این گیاه با روش‌های مختلفی تکثیر می‌شود که یکی از آن‌ها کاشت بذر است. غیر از کاشت بذر می‌توانید با روش‌هایی مثل قلمه گرفتن و خواباندن کار تکثیر آن را انجام دهید.
استفاده از روش قلمه‌گیری از ساقه‌های نرم گیاه زمانی انجام می‌شود که بخواهید گیاه جدیدی را در طرف دیگر باغ یا باغچه بکارید بدون اینکه منتظر فصل بذر دادن گیاه بمانید. در روش خواباندن می‌توانید گیاه را در همان جایی که هست تکثیر کنید بدون اینکه بخشی از ساقه‌ی آن را برید و از گیاه مادر جدا کنید. این روش باید در اواخر تابستان و اوایل پاییز انجام شود.
در ادامه با مراحل روش تکثیر پیچ ساعتی با این دو تکنیک آشنا می‌شوید.
تکثیر با قلمه گرفتن
برای تکثیر گیاه با قلمه، مراحل زیر را دنبال کنید:
۱. با قیچی مخصوص باغبانی که تمیز و تیز باشد، بخشی از ساقه‌ی گیاه به اندازه‌ی ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر ببرید از جایی که زیر گره‌های موجود در ساقه، قرار بگیرد.
۲. از قسمت پایین قلمه، تعدادی از برگ‌های گیاه را جدا کنید.
۳. حدود ۲/۵ سانتی‌متر از انتهای قلمه را در هورمون ریشه‌زایی فرو ببرید.
۴. یک گلدان کوچک را با خاک مخلوط گلدان که زهکشی خوبی داشته باشد پر کنید و قلمه را حدود ۳ ساتی‌متر داخل گلدان قرار دهید.
۵. به خاک گلدان کمی آب بدهید و روی آن را با کیسه‌ی پلاستیکی بپوشانید و انتهای آن را ببندید. برای اینکه گیاه نفس بکشد، روی پلاستیک را یکی دو برش ایجاد کنید تا هوا جریان پیدا کند. برگ‌های قلمه نباید با کناره‌های پلاستیک در تماس باشند.
۶. گلدان را در یک مکان سایه‌دار بگذارید و آن را گرم و مرطوب نگه دارید. بعد از چند هفته، کمی قلمه را بیرون بیاورید تا ببینید ریشه زده است یا نه. اگر قلمه ریشه زده بود آن را به گلدان اصلی یا هر جایی که می‌خواهید بکارید، منتقل کنید.
تکثیر پیچ ساعتی با روش خوابانیدن
برای این روش مراحل زیر را دنبال کنید:
۱. در جایی که دوست دارید گیاه را تکثیر کنید، نوک یکی از شاخه‌های رونده‌ی گیاه را انتخاب کنید.
۲. می‌توانید نوک ساقه یا بخشی از ساقه را داخل خاک بگذارید تا تکثیر شود. برای این کار باید چند سانتی‌متر از ابتدای ساقه از نوک آن را انتخاب کنید و برگ‌های آن را جدا کنید. وجود برگ‌ها زمانی که در خاک دفن می‌شوند، می‌تواند مشکلات باکتریایی ایجاد کند. این قسمت باید نرم باشد و در صورت خم شدن نشکند. آن را داخل خاک بگذارید.
۳. شاخه را خیلی عمیق داخل خاک فرو نبرید. ساقه را باید در حالت مسطح کمی زیر خاک بگذارید. سپس روی آن را خاک بریزید.
۴. اگر شاخه از داخل خاک بیرون می‌آید، می‌توانید با یک تکه سنگ، خاک روی آن را سنگین کنید تا زیر خاک باقی بماند. در مجموع باید ساقه تمام مدت با خاک در تماس باشد.
۵. در بهار، ساقه را بررسی کنید تا ببینید ریشه زده یا نه. اگر ریشه زده بود می‌توانید همان‌جا و کمی عمیق‌تر در خاک بگذارید یا اینکه آن را از گیاه جدا کنید و به جای دیگری منتقل کنید.
کاشت گیاه پیچ ساعتی از بذر
بیشتر گونه‌ها و انواع گیاه پیچ ساعتی را می‌توانید به‌عنوان گیاه بذردهنده بخرید. این گیاه را می‌توانید با همین بذرها تکثیر کنید. برای پرورش دادن گل ساعتی از بذر، مراحل زیر را دنبال کنید:
۱. برای نگه داشتن بذرها، باید صبر کنید تا میوه‌ی گیاه کاملا برسد. میوه‌ی این گیاه موقع رسیدن به رنگ زرد و نارنجی در می‌آید ولی ممکن است به رنگ‌های بنفش و قرمز هم دیده شود و رنگ میوه‌ی آن به نوع گیاه بستگی دارد. وقتی میوه شروع به چروک شدن و چین خوردن کرد، آن را باز کنید، بذرها را از داخل آن بیرون بیاورید، بشویید و خشک کنید. اگر بذرها را از یکی از انواع هیبریدی یا پیوندخورده‌ی گیاه می‌گیرید، به یاد داشته باشید که آن‌ها به شکل ظاهری گونه‌ی مادری خود باز می‌گردند و شبیه گیاهی که از آن بذر گرفته‌اید نمی‌‌شوند.
۲. جوانه زدن بذرهای این گیاه معمولا خیلی آهسته و به‌کندی صورت می‌گیرد. دانه‌ها را در داخل خانه با خشک کردن و خیساندن آن‌ها به مدت یک تا دو روز در آب گرم شروع کنید. دانه‌های شناور را دور بریزید، زیرا این دانه‌ها قابلیت جوانه زدن ندارند.
۳. بذرهایی که خوب خیس خورده‌اند روی سطح خاک مرطوب گلدان بریزید اما روی آن‌ها را نپوشانید چون بذر این گیاه برای جوانه زدن به نور نیاز دارد. گلدان را در یک کیسه‌ی پلاستیکی بگذارید و آن را ببندید تا رطوبت داخل آن حفظ شود. اگر می‌توانید با استفاده از مت‌های حرارتی، از پایین، حرارت مورد نیاز بذر را تامین کنید. این کار باعث می‌شود که دانه‌ها خیلی زودتر جوانه بزنند.
۴. تقریبا ۱۰ تا ۲۰ روز طول می‌کشد تا بذرهای گیاه پیچ ساعتی جوانه بزنند. خاک آن را در تمام مدت باید مرطوب نگه دارید. وقتی جوانه‌ها ظاهر شدند، آن‌ها را دور از نور مستقیم آفتاب نگه دارید تا زمانی که به برگ واقعی تبدیل شوند. لامپ‌های مخصوص رشد گیاه بهترین منبع نوری برای طی کردن این مرحله از رشد گیاه است.
۵. برای مدت ۱۰ روز تا ۲ هفته سعی کنید گیاه را سرسخت بار بیاورید و کم‌کم به محیط عادت دهید. این کار را با قرار دادن در فضای باز انجام دهید و مقدار نور آفتابی که در روز دریافت می‌کند، به‌تدریج افزایش دهید.
۶. وقتی گیاه به‌اندازه‌ی کافی بزرگ شد و مجموعه‌ای از چند برگ داد، آن را به گلدان یا هر جایی که می‌خواهید بکارید، منتقل کنید.
۷. اگر می‌خواهید آن را مستقیما در فضای باز بکارید مثلا در باغ یا باغچه، صبر کنید تا خطر سرمازدگی بگذرد و دمای هوای بیرون به ۱۲ درجه سانتیگراد برسد.
کاشت گیاه پیچ ساعتی در گلدان و تعویض گلدان
بعضی از علاقه‌مندان به گل‌ها و گیاهان و باغبان‌ها ترجیح می‌دهند این گیاه را داخل گلدان بکارند. این گیاه در گلدان هم می‌تواند به‌خوبی رشد کند و مزیت گلدان این است که می‌توانید آن را جابه‌جا کنید و به مکان‌های آفتابی‌تر ببرید یا در فصل زمستان به فضاهای داخلی منتقل کنید. علاوه بر این، کاشت گیاه در گلدان مانع از این می‌شود که این گیاه به صورت غیرقابل‌کنترلی رشد کند.
برای اینکه تجربه‌ی موفقیت‌آمیزی از کاشت این گیاه در گلدان داشته باشید، از خاکی استفاده کنید که غنی و مغذی باشد و مطمئن شوید که گلدان، از هر جنسی که هست، سوراخ‌های بزرگی در ته گلدان برای زهکشی دارد. خاک گلدان باید مرطوب بماند اما ریشه‌ها نیابد در آب غوطه‌ور شوند.
گیاهانی که در گلدان کاشته می‌شوند، به کود دادن بیشتر و منظم نیاز دارند چون معمولا بیشتر به آن‌ها آب می‌دهید و همین فرایند، باعث ته‌نشین شدن و خارج شدن مواد مغذی از خاک می‌شود.
زمستان‌گذرانی
اگر گیاه پیچ ساعتی را که در گلدان کاشته شده است، در زمستان به فضای داخلی خانه منتقل می‌کنید، قبل از منتقل کردن آن، ساقه‌ها را تا ارتفاع حدود ۳۰ تا ۶۰ سانتی‌متری کوتاه کنید. این گیاه در این فصل ممکن است نیمه‌‌خواب به نظر برسد و ظاهر زیبایی نداشته باشد اما با شروع فصل بهار، دوباره رشد می‌کند و زیبا می‌شود.
بیماری‌ها و آفت‌های رایج پیچ ساعتی
هر چقدر که محیط اطراف گیاه، گرم‌تر و مرطوب‌تر باشد احتمال حمله‌ی آفت‌ها به آن بیشتر می‌شود. برای از بین بردن این افت‌ها از آفت‌کش‌های مخصوص که در گل‌فروشی‌ها به فروش می‌رسد استفاده کنید.
ایجاد لکه روی برگ‌ها یکی دیگر از مشکلاتی است که معمولا برای این گیاه ایجاد می‌شود. این مشکل معمولا به خاطر بیماری قارچی است. برای خلاص کردن گیاه از شر قارچ‌ها، برگ‌های آسیب‌دیده را جدا کنید تا سرعت انتشار قارچ کند شود و بعد گیاه را با قارچ‌کش‌ها درمان کنید. گندیدگی ریشه هم در این گیاه رایج است و زمانی اتفاق می‌افتد که خاک، زهکشی مناسب نداشته باشد.
مشکلات رایج پیچ ساعتی
این گیاه معمولا برای رشد به مراقبت کمی نیاز دارد. اما گاهی اوقات با مشکلاتی مواجه می‌شود که یکی از رایج ترین آن‌ها زرد شدن گیاه است. این گیاه اگر در گلدان کاشته شده باشد ممکن است به دلیل کم‌آبی یا قرار گرفتن در سرما، زرد شود.
اگر آن را در باغ یا باغچه می‌کارید باز هم ممکن است دچار مشکل زرد شدن برگ‌ها شود ولی در این صورت، دلیل این مشکل احتمالا مغذی نبودن خاک است. می‌توانید خاک را برای بررسی به متخصصان بدهید تا تغییرات لازم را متناسب با نیاز گیاه ایجاد کنید.
ممکن است خاک بیش از حد غنی از بور باشد، یا ممکن است فاقد مواد ضروری برای رشد گیاه باشد. برخی از مواد مغذی که ممکن است کمبود داشته باشد عبارتند از:
- آهن
- منیزیم
- منگنز
- مولیبدن
- نیتروژن
- پتاسیم
- گوگرد
- فلز روی
جمع‌بندی
گیاه پیچ ساعتی یکی از گیاهانی است که گل‌هایی متفاوت با ظاهری خیره‌کننده دارد. این گیاه را می‌توانید در باغچه یا گلدان بکارید. اما باید بدانید که در برابر سرما حساس است و در فصل زمستان باید به جای گرم منتقل کنید. ضمنا خاک این گیاه باید غنی باشد و در صورت داشتن کمبود مواد مغذی، برگ‌های آن زرد می‌شود. تکثیر این گیاه با بذر، قلمه زدن و خوابانیدن انجام می‌شود و گیاهی رونده است که رشد سریعی هم دارد.
عالی بود ممنون از مطلب جالبتون . کاش بذرش رو هم موجود کنید
بذرش رو هم موجود کنید
عالی بود ممنون